Trong khi châu Âu đang siết chặt các quy định với trí tuệ nhân tạo (AI), thì Mỹ lại chọn một hướng đi hoàn toàn khác: khuyến khích đổi mới, giảm thiểu can thiệp luật pháp. Ngày 11/7/2024, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã công bố Chiến lược quốc gia về AI, nhấn mạnh nguyên tắc “ít quy định, ưu tiên phát triển công nghệ”.
Sự lựa chọn này không chỉ ảnh hưởng đến nền công nghiệp AI Mỹ, mà còn tác động sâu rộng tới xu hướng toàn cầu, bao gồm cả Việt Nam.
Nội dung chính sách: Mỹ không ban hành luật ràng buộc, chỉ “hướng dẫn đạo đức”
Thay vì xây dựng các bộ luật AI mang tính bắt buộc như EU AI Act của Liên minh châu Âu, Mỹ chọn một lối đi “mềm mại” hơn. Cụ thể, Chiến lược Quốc gia về AI 2024 do Văn phòng Chính sách Khoa học và Công nghệ (OSTP) soạn thảo gồm 5 ưu tiên:
-
Tối đa hóa lợi ích kinh tế & xã hội của AI
-
Tăng cường niềm tin của người dân
-
Bảo vệ quyền tự do, quyền riêng tư và nhân quyền
-
Thúc đẩy đổi mới trong lĩnh vực công & tư
-
Duy trì vị thế dẫn đầu toàn cầu về AI
Tuy nhiên, điểm gây tranh cãi chính là: không có quy định pháp lý ràng buộc, mà chỉ khuyến nghị các doanh nghiệp tuân thủ “nguyên tắc đạo đức tự nguyện” khi phát triển và triển khai AI.
Vì sao Mỹ lại chọn chiến lược “ít quy định”?
Có ba lý do chính:
1. Duy trì vị thế cạnh tranh trước Trung Quốc
Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào AI với mục tiêu dẫn đầu thế giới vào năm 2030. Để giữ vững lợi thế, Mỹ chọn cách giảm thiểu rào cản pháp lý, giúp các công ty công nghệ như OpenAI, Google DeepMind, Anthropic… nhanh chóng thương mại hóa sản phẩm.
2. Tránh “làm nghẹt thở” đổi mới
Giới công nghệ lo ngại rằng nếu luật lệ quá chặt, những ý tưởng sáng tạo sẽ bị kìm hãm. Chính phủ Mỹ tin rằng AI nên được “ươm mầm” trong môi trường tự do, thay vì bị kiểm soát quá mức.
3. Đẩy mạnh hợp tác tư nhân – chính phủ
Thay vì quản lý tập trung, chiến lược AI của Mỹ thúc đẩy hợp tác giữa nhà nước và doanh nghiệp. Các công ty có trách nhiệm công bố báo cáo minh bạch, nhưng không bị phạt nếu vi phạm.
Phản ứng trái chiều: Tự do hay thiếu kiểm soát?
✅ Giới công nghệ Mỹ hoan nghênh
Nhiều CEO và nhà sáng lập AI nhận định đây là “điều kiện lý tưởng” để đẩy mạnh đổi mới. Việc không có luật ràng buộc giúp họ yên tâm phát triển sản phẩm mà không sợ bị ngăn cản.
❌ Giới chuyên gia và học giả cảnh báo
Các nhà nghiên cứu AI và nhân quyền bày tỏ lo ngại rằng việc thiếu quy định có thể dẫn đến lạm dụng, phân biệt đối xử và nguy cơ mất kiểm soát AI trong tương lai gần.
Việt Nam và các quốc gia đang phát triển: Học theo ai?
Chiến lược của Mỹ đang đặt các nước như Việt Nam trước câu hỏi lớn: Nên ưu tiên tốc độ hay sự an toàn?
-
Nếu theo mô hình Mỹ, Việt Nam có thể tạo điều kiện cho startup AI phát triển nhanh hơn.
-
Nếu theo hướng châu Âu, chúng ta sẽ có một hành lang pháp lý an toàn hơn, nhưng chậm hơn trong cuộc đua toàn cầu.
Hiện nay, Việt Nam chưa có luật riêng về AI, nhưng đang xúc tiến xây dựng Chiến lược quốc gia về AI giai đoạn 2025–2030. Vì vậy, động thái của Mỹ chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến định hướng chính sách của Việt Nam trong thời gian tới.
Châu Âu vẫn kiên định với mô hình quản lý chặt
Trái ngược với Mỹ, Liên minh châu Âu đã thông qua AI Act vào đầu năm 2024 – một bộ luật quản lý AI theo mức độ rủi ro, với những hình phạt rất nghiêm khắc cho hành vi vi phạm.
EU tin rằng: quản lý từ sớm là cách duy nhất để đảm bảo AI phục vụ con người một cách bền vững.
Kết luận: Tự do hay kiểm soát – Cuộc tranh luận chưa có hồi kết
Việc Mỹ công bố chiến lược “ít quy định” với AI đang tạo ra hai trường phái phát triển đối lập trên toàn cầu. Một bên theo đuổi đổi mới nhanh, một bên chú trọng an toàn và đạo đức.
Với Việt Nam và các quốc gia mới nổi, cơ hội và thách thức đang song hành. Chọn cách tiếp cận nào sẽ quyết định khả năng cạnh tranh trên bản đồ công nghệ toàn cầu trong thập kỷ tới.
